Geplaatst op Geef een reactie

De kunst van cliffhangers

Cliffhanger - spanning vasthouden

Een goede cliffhanger is als het moment vlak voordat de achtbaan naar beneden stort. Hoe schrijf je zo’n spanning? Wat maakt dat een lezer niet kan stoppen, zelfs wanneer hun ogen al branden van vermoeidheid?

Cliffhanger - spanning vasthouden

Het creëren van een ‘onvoltooid’ moment

Een goede cliffhanger prikkelt de nieuwsgierigheid, zonder deze volledig te bevredigen. Stel je voor: je personage opent een onverwachte brief en de inhoud wordt pas in het volgende hoofdstuk onthuld. Dit houdt de lezer gevangen.

In elk genre kun je op verschillende manieren ‘onvoltooide momenten’ creëren: een verborgen waarheid, een dreigend gevaar of een onverwachte onthulling.

Let eens op bij de boeken die je zelf leest: wanneer ervaar je iets als een cliffhanger? Wat kun je daarvan leren voor je eigen verhalen?

Emotionele investering

Een cliffhanger werkt pas als de lezer zich echt betrokken voelt bij jouw personages en verhaallijn.

Bouw spanning op door je lezer te laten hechten aan de centrale personage van je verhaal. Laat hen voelen, huilen en lachen met je personages. Wanneer zij dan aan de rand van het onbekende staan (de cliffhanger), voelt de lezer dat net zo intens.

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver.

De juiste balans

Als je te veel cliffhangers in je verhaal verwerkt, kan dat leiden tot oververzadiging. Het is dan voor de lezer alsof je constant wordt opgeslokt in een nooit eindigende rollercoaster. De sleutel is balans: bouw spanning op en bied soms verlossing (dat is ook een kunst.)

Dit wisselende ritme houdt de spanning vers en zorgt ervoor dat cliffhangers hun impact behouden.

“Schijnvrede” Een onverwachte cliffhanger ontstond aan het einde van mijn boek Schijnvrede. Daar was een vrouw even vermmist, maar vooral: er werd iemand neergeschoten. Voordat het vervolg (Puntkomma) uitkwam, kreeg ik mailtjes met de vraag wat er nou toch met die vrouw was gebeurd 🙂

Plaats en context

Een goede cliffhanger moet niet willekeurig voelen, maar passen in het verhaal. Cliffhangers aan het einde van een hoofdstuk, een belangrijke dialoog of wanneer de spanning al opbouwt, versterken het effect. Wanneer je denkt dat de ontknoping bekend wordt, verschijnt een onbekend personage met onverwachte informatie.

In het voorbeeld van hierboven (kader) is de cliffhanger bewust gekozen tussen deel 2 en deel 3 van de trilogie.

En dan nu de praktijk

Een paar praktische tips voor spanningopbouw en cliffhangers

  1. Hint naar dreiging: Geef subtiele aanwijzingen dat er iets schuilt in de schaduwen, zonder alles prijs te geven.
  2. Vertraging werkt: Stel een beloning of oplossing uit, en speel met de verwachtingen van de lezer.
  3. Maak het persoonlijk: Laat een cliffhanger het lot van een geliefd personage betrekken.
  4. Verander perspectief: Net op het moment van spanning, schakel over naar een ander personage.
  5. Gebruik tijdsdruk: Laat de lezer weten dat de klok tikt, terwijl het lot ongewis blijft.
  6. Speel met verwachtingen: Bied iets verrassends dat afwijkt van de ‘verwachte’ afloop.
  7. Herinner aan onafgemaakte verhaallijnen: Geef kleine, terugkerende hints die een groter verhaal onthullen

De kracht van stilte

Soms is stilte zelf de grootste cliffhanger. Wat gebeurt er als de telefoon stil blijft na dat ene gesprek of wanneer iemand niet verschijnt op een afgesproken plek? De lezer vult de stilte in met eigen gevoelens en verwachtingen, wat een krachtig effect heeft.

Of je nu een thriller schrijft, een romantische roman of iets daar tussenin, de cliffhanger blijft een krachtig middel. Gebruik het met zorg en je lezers zullen je verhalen graag lezen — tot de laatste zin, en zelfs daarna.
ZijnBoek schrijft ook graag zo: verhalen voorbij de bladzij.

Heb je een belangrijke aanvulling? Reageer hieronder op deze blog.

Bezoek gerust de webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe daar ideeën samengeweven worden tot onvergetelijke verhalen.

Geplaatst op Geef een reactie

Dagelijkse gewoontes

Dagelijkse gewoontes bij het schrijven

Het is belangrijk een ritme te vinden voor het schrijven. Een boek of artikel of blog komt er niet vanzelf. Ook niet door te wachten op inspiratie.

Het juiste moment vinden

Iedere schrijver heeft eigen momenten die ideaal zijn om te schrijven. Dat kan afhankelijk zijn van de omgeving, het tijdstip op de dag, hoe moe of wakker je bent en ga zo maar door. Het is belangrijk om te weten wat jou stimuleert en wat je afremt. Zorg dat je daar achterkomt.

Het tijdstip van de dag is erg belangrijk. Zelfs als je een avondmens bent, zou de ochtend wel eens het beste moment van de dag kunnen zijn. Je bent net wakker, hebt nog net niet in je hoofd wat je allemaal moet doen, bent helemaal uitgerust en hebt nog geen mail of appje gezien. Ga dan maar schrijven!

Probeer alles uit en ontdek wanneer voor jou de woorden het makkelijkst op papier komen.

Een omgeving die inspireert

In een omgeving waarbij elk moment iemand kan binnenkomen, is het lastig om te concentreren. En natuurlijk moet er op je computerscherm niet steeds een mailtje of ander pingeltje zijn die jouw aandacht vraagt.

Zelf hou ik van een omgeving met weinig geluid en om mij heen zoveel mogelijk natuur. Daarom ga ik wel eens op een goedkope boeren camping staan (het gaat niet om de faciliteiten) en zorg ik dat ik zicht heb op een weiland of een bos met vogels of paarden. Of allebei.

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver.

Focussen

Focus heeft te maken met scherpstellen. Wanneer je niet gefocust bent, zie je dingen minder scherp. Schrijf je aan een boek, dan is het belangrijk de hoofdrolspelers en het plot duidelijk voor ogen te houden. Schrijf je een blog, dan wil je kort en krachtig zijn. Wat je ook schrijft, je wilt dingen scherp zien.

Het kan soms helpen om even op te staan en een raam open te zetten. Misschien kun je met je laptop even verhuizen van bureau naar stoel. Of je legt dingen op je bureau anders neer, zodat ze minder afleiden. Wees creatief in het omgaan met je tijd en je omgeving, zodat je creatief kunt schrijven.

“Hoogslim” De mooiste hoofdstukken van deze roman over hoogbegaafdheid en visuele beperking Hoogslim heb ik geschreven op een camping. Daar nam ik de tijd om even een hele dag, of soms zelfs twee, alleen maar bezig te zijn met het verhaal.

En nu aan de slag

Hier zijn een aantal goede gewoonten waarmee je zou kunnen beginnen. Probeer er eens een paar.

  1. Schrijf op een vast tijdstip: Kies een vast moment op de dag om te schrijven, zoals (liefst) ’s ochtends vroeg en houd je eraan. Dit helpt om een ritme op te bouwen.
  2. Korte vrije schrijfperiode: Begin met een vrije schrijfperiode van een paar minuten waarin je alles opschrijft wat in je hoofd opkomt. Dit helpt om de creatieve stroom op gang te brengen en je gedachten te ordenen.
  3. Een inspirerende ruimte: Zorg ervoor dat je schrijfplek zo is ingericht dat het jou stimuleert. Voeg elementen toe die jou inspireren, zoals planten, foto’s van natuur of een minimalistische omgeving om afleidingen te verminderen. En, niet vergeten, haal dingen die je afleiden zo mogelijk weg.
  4. Beweeg tussendoor: Sta om het uur even op en maak een korte wandeling of doe rek- en strekoefeningen. Dit verbetert je concentratie en voorkomt dat je vermoeid raakt. Water halen en veel drinken zorgt dat je ook dat je wat vaker naar het toilet moet, zodat je even beweegt.
  5. Gebruik muziek: Sommigen willen geen muziek aan tijdens het schrijven (zoals ik.) Wil je dat wel, luister dan naar rustgevende muziek om achtergrondgeluiden te dempen en je beter te concentreren.
  6. Hou een schrijfdagboek bij: Dit is een andere dagelijkse gewoonte: noteer elke dag even hoe je schrijfproces is verlopen, wat goed ging en wat minder. Dit helpt om patronen te herkennen en je aanpak aan te passen.
  7. Stel een doel voor elke sessie: Bepaal voordat je begint met schrijven wat je wilt bereiken, zoals een bepaald aantal woorden of een afgerond idee. Dit geeft richting aan je sessie.

Natuurlijk zijn er veel meer mogelijkheden. Het idee is dat je er een paar kiest en daar een vaste gewoonte van maakt.

Heb je een belangrijke aanvulling? Reageer hieronder op deze blog.

Kijk eens in de webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe daar ideeën samengeweven worden tot onvergetelijke verhalen.

Geplaatst op Geef een reactie

Hoe verzin je het toch?

Hoe verzin je een idee

Iedere keer een nieuw idee bedenken om over te schrijven lijkt soms een onmogelijke taak. Maar inspiratie is overal te vinden, als je maar weet waar je moet kijken.

Hoe verzin je het toch?

Goed om je heen kijken

Schrijvers halen hun ideeën uit de meest onverwachte hoeken. Een gesprek dat je opvangt in de trein, een artikel dat je leest in de krant, of een willekeurig beeld dat je tegenkomt op een avondwandeling kan zomaar de kiem zijn voor een boeiende blog of zelfs een heel boek. De truc is om jezelf open te stellen voor je omgeving en nieuwsgierig te blijven naar wat er om je heen gebeurt.

Elke schrijver heeft zijn eigen manier om inspiratie te vinden. Sommigen beginnen met het observeren van het dagelijks leven: een gesprek in een café, de kleur van de lucht tijdens zonsondergang, of de geur van een vers kopje koffie (ja, zo simpel kan het zijn). Anderen duiken juist de diepte in en halen ideeën uit (andermans) boeken, muziek of kunst (je laten raken). Het belangrijkste is dat je je ogen en oren openhoudt.

Oefenen tot het een gewoonte wordt

Daarnaast is het belangrijk om een routine te ontwikkelen waarin je regelmatig tijd vrijmaakt om te schrijven. Schrijven is net als sporten; je moet je creatieve spieren trainen. Maak elke dag tien minuten vrij om je gedachten de vrije loop te laten. Schrijf zonder oordeel en zonder filter. Je zult merken dat dit proces je creatieve geest aanwakkert en de ideeën vanzelf zullen komen.

Zelf schrijf ik (bijna) elke dag ’s avonds een verhaaltje. Soms heel melodramatisch, dan weer absurd futuristisch of spannend en raar. Het maakt niet uit wat je schrijft, als je maar schrijft! Dan is niet alles goed, maar schrijven zelf is wel altijd goed. Misschien geef ik het op een dag uit als klein boekje… nadat ik een groot deel heb weggegooid 😉

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver.

Heb er plezier in

Tot slot, vergeet niet dat schrijven vooral leuk moet zijn. Laat je enthousiasme de drijvende kracht zijn achter je woorden. Probeer verschillende stijlen, onderwerpen en invalshoeken. Het is de kunst van het experimenteren en ontdekken wat bij jou past en wat jou energie geeft.

“Hoogslim” In dit spannende boek over hoogbegaafdheid en visuele beperking Hoogslim zie je toepassingen van zomaar ideetjes en leuke uitstapjes, zoals je ziet in deze blog.

Oefeningen zijn er genoeg

Hier zijn een aantal voorbeelden waar je misschien iets aan hebt.

  1. Denk aan een willekeurig voorwerp (een gifgroene pen, een enorm dikke hond) of een gebeurtenis (nat worden in een stortbui, je verslapen op je eerste werkdag) of een mens (de tante die je had willen hebben, een wijze bejaarde) en schrijf vijf minuten over dit voorwerp, deze gebeurtenis of dit mens. Niet stoppen, gewoon doorschrijven.
  2. Bedenk een gebeurtenis en schrijf er vijf regels over. Daarna schrijf je opnieuw over dezelfde gebeurtenis weer vijf regels, zonder dat dit op de vorige vijf lijkt. En doe dat nog een keer of drie.
  3. Bedenk een gebeurtenis die niet mogelijk is en schrijf daarover een heel A4 vol (je wordt wakker en bent 5 cm groot, je komt op je werk en iedereen is gekleed in donkerpaars behalve jij, je woont al een jaar op de maan en er komt eindelijk een ruimteschip met nieuwe mensen, alle auto’s rijden langzaam en alle fietsen snel…)
  4. Schrijf een A4 over een gebeurtenis die je graag zou willen meemaken, in elk geval in gedachten (je wint een miljoen, je mag met behoud van salaris een jaar op vakantie, een langdurende ruzie wordt opgelost)

Er zijn meer mogelijkheden dan in deze blog passen. Oefening 5 zou kunnen zijn: schrijf een heel A4 vol met oefeningen, nummer 5 tot en met 20.

Dus, twijfel niet langer. Ga ervoor, laat je inspireren, kijk om je heen en begin vandaag nog met schrijven. En dan de belangrijkste: ga door!
Heb je een mooie aanvulling? Reageer hieronder op deze blog.

Kijk eens in de webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe daar ideeën samengeweven worden tot onvergetelijke verhalen.

Geplaatst op Geef een reactie

Creativiteit kun je ontwikkelen

Creativiteit ontwikkelen

Creativiteit is onmisbaar voor een verhaal. We zijn zelf creatief ‘gecreëerd’ en daarom ook in staat zelf te creëren. Die creativiteit kun je verder ontwikkelen.

Creativiteit ontwikkelen

Creativiteit in een verhaal

Schrijf je zakelijke brieven of financiële stukken, dan speelt creativiteit een andere rol en misschien wel een veel kleinere rol, dan bij het schrijven van verhalen. Als een verhaal bedoeld is om mensen te raken, te boeien en om de aandacht vast te houden, dan is creativiteit heel belangrijk.

Creativiteit is de bron van vernieuwing en originaliteit. Het is essentieel voor iedereen die verhalen schrijft. Maar wat is creativiteit precies, en hoe kun je het verder ontwikkelen?

Zie ook de blog over wat creativiteit is.
Hieronder gaat de tekst over het laten groeien van je creativiteit.

Eerst: wat is creativiteit ook alweer?

Creativiteit is het vermogen om nieuwe ideeën te genereren en bestaande ideeën op een frisse manier te benaderen. Het draait om denken buiten de gebaande paden en het verbinden van schijnbaar ongerelateerde elementen.

Nieuwe ideeën genereren is eigenlijk creëren; scheppen. Vandaar het woord creativiteit. Bestaande gedachten vanuit een nieuwe, frisse invalshoek bekijken resulteert ook vaak in nieuwe ideeën. Creatieve mensen denken out of the box. Ze lopen op paden waar anderen zelden komen. Een andere eigenschap van creativiteit is het aan elkaar koppelen van zaken die niets met elkaar te maken lijken te hebben.

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver.

Een paar voorbeelden

Een voorbeeld van onverwachte verbindingen: Een personage heeft een karaktereigenschap (snel boos). Dat wordt door de schrijver verbonden met een gebeurtenis van een paar pagina’s ervoor (een plofkraak in de buurt). Dit kan voor de lezer verrassend zijn en tegelijkertijd een mooi of nieuw inzicht geven in het betreffende personage.

Buiten de lijntjes denken: Een staalharde, ongevoelige kok van een groot restaurant gebruikt een huishoudelijke nietmachine om ravioli dicht te nieten in plaats van met een vork de randen dicht te drukken. Een hoofdstuk ervoor werd door een therapeut een nietmachine gebruikt om te illustreren hoe die kok en zijn vrouw weer verbinding zouden kunnen vinden. Deze onverwachte en verschillende toepassingen van een alledaags voorwerp zorgen voor een verrassend en speels effect.

Natuurlijk zijn er veel meer en vooral ook veel betere voorbeelden. Blijf vooral lezen en observeren en opletten.

Omgebeurd In het boeiende verhaal in Omgebeurd over trauma en misbruik wordt veel out of the box gedacht om de moeilijke thema’s relatief luchtig uit te werken.

Tijdens het lezen van een boek vraag ik mij regelmatig af: is dit creativiteit? Wat is dan eigenlijk creativiteit? Op het moment dat iets mij raakt en ik me dit afvraag, heb ik eigenlijk meteen al een antwoord. Originaliteit, nieuwe wendingen of oplossingen, onverwachte persoonlijkheden en verbanden, dat zijn dingen die vaak raken. Dat ontstaat als gevolg van de creativiteit van de schrijver.

Oefenen in creativiteit

Creativiteit kan worden getraind. Dagelijks schrijven van korte verhaaltjes of gewoon verder schrijven aan je dikke boek, brainstormen en ideetjes opschrijven, jezelf blootstellen aan verschillende kunstvormen zoals muziek of beeldende kunst, kunnen je allemaal helpen om je creatieve denkvermogen te versterken.

Je kunt worden overspoeld door ideeën. Dat overkomt niet iedereen. Maar je kunt het wel op allerlei manieren stimuleren.

Soms kan het opleggen van beperkingen je creativiteit juist stimuleren. Door grenzen te stellen, dwing je jezelf om binnen die kaders innovatief te denken en oplossingen te vinden. Pak bijvoorbeeld een willekeurig woord uit een willekeurig boek en schrijf daar vijf minuten over. Of bedenk een willekeurig idee (een agent zit in de val in een grote schuur, een klein jongetje smokkelt een geit zijn huis binnen, of een automobilist rijdt dwars door een slagboom een vliegveld op) en schrijf een verhaal dat maximaal 100 woorden mag zijn. Dit kunnen prachtige genietmomentjes worden!

Vind de juiste omgeving

Tot slot nog dit: Een inspirerende omgeving en een vaste routine kunnen wonderen doen voor je creativiteit. Bijvoorbeeld, sommige schrijvers vinden hun flow in een rustige hoek van hun huis, waar ze zich volledig kunnen afsluiten van de buitenwereld. Anderen halen juist inspiratie uit het omringende geluid en de dynamiek van een druk café. Een wandeling in de natuur, waar je gedachten de vrije loop kunnen gaan, is ook een krachtige manier om nieuwe ideeën op te doen. Zelfs iets eenvoudigs als het luisteren naar muziek of het herhalen van een dagelijkse bezigheid (afwassen, naar kantoor fietsen) kan helpen om je in de juiste creatieve stemming te brengen. Het belangrijkste is om te experimenteren en te ontdekken welke omgevingen en routines jouw creativiteit het meest stimuleren.

Ik wens je veel creativiteit.
Heb je een mooie aanvulling? Reageer hieronder op deze blog.

Kijk in onze webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe in de boeken de kracht van taal (vaardigheid) en creativiteit (persoonlijke eigenschap van de schrijver) gebruikt worden om onvergetelijke verhalen te creëren.

Geplaatst op Geef een reactie

Een schrijfreis beginnen

Een schrijfreis beginnen

Elke schrijver begint ergens, vaak met een mengeling van opwinding en onzekerheid. Hoe zet je die eerste stap en vind je je eigen pad in de wereld van verhalen?

Een schrijfreis beginnen

De eerste stap

Een chinees spreekwoord zegt: Zelfs de langste reis begint met een eerste stap. Of je nu een kort verhaal wilt schrijven of een dik boek in gedachten hebt, de eerste stappen lijken op elkaar.

Je gaat bijvoorbeeld ideeën opschrijven, hoofdpersonen beschrijven en misschien al wat uitwerken, plotlijnen bedenken en uitschrijven, je stijl bepalen (humoristisch, spannend, aangrijpend, of dit allemaal), nadenken over je publiek (voor wie schrijf ik) enzovoort.

Een sprong in het diepe

Schrijven is zowel een vak, met vaardigheden die kunnen worden aangeleerd, als een kunst. Je hebt creativiteit nodig en houdt waarschijnlijk van taal. Je hebt al ervaring met het beschrijven van zowel verhalen als gevoelens, of je wilt dat allemaal nog leren.

Schrijven begint met het overwinnen van de angst voor die lege pagina. Durf gewoon te beginnen, ook al weet je niet precies waar je uitkomt. Elke zin is een stap vooruit.

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver.

Ontwikkel gaandeweg je vaardigheden

Schrijven is een ambacht dat je leert door te doen. Experimenteer met verschillende stijlen en technieken om te ontdekken wat bij jou past. Vallen en opstaan. Schrijven en weggooien. Om jezelf lachen of bij anderen een bedenkelijk gezicht zien. Een geniaal idee krijgen of ontdekken dat wat je zelf matig vindt, anderen juist diep raakt. Het hoort er allemaal bij.

Vaardigheden leer je door te doen, door cursussen of door af te kijken.
Enkele vaardigheden waar je aan kunt werken, zijn:

  • Schrijfstijl – Creëer een unieke stem en toon in je werk. Misschien lijken de eerste verhalen een beetje op die van je favoriete schrijver(s), maar laat het steeds meer ontwikkelen tot je eigen stem.
  • Karakterontwikkeling – Leer geloofwaardige en gelaagde personages te creëren, hoofdpersonen waar mensen zich mee kunnen identificeren, waar je van gaat houden of die juist enorm irriteren.
  • Structuur en plotopbouw – Leer de kunst van het structureren van verhalen. Dat vraagt om voorbereiding, creativiteit en veel oefening.
  • Dialogen – Schrijf realistische en boeiende dialogen. Plaats interessante gesprekken in een context, dus je beschrijft vaak eerst de achtergrond.
  • Redactionele vaardigheden – Verbeter je vermogen om je eigen werk kritisch te bewerken. Leer ook luisteren naar wat anderen van je verhalen vinden.
  • Taalbeheersing – Werk aan grammatica, woordenschat en zinsopbouw. Verrijk je taal door veel van anderen te lezen.
  • Onderzoeksvaardigheden – Doe effectief onderzoek om je verhalen te verrijken. Als je geen fantasy schrijft, is het belangrijk dat je verhalen kloppen (over de brandweer, over het ziekenhuis, over de blinde vrouw.)
  • Lezersbetrokkenheid – Leer hoe je lezers kunt boeien en vasthouden. Een flitsende, spannende start kan overkomen als een trucje. Vind balans in spanning en humor, beschrijving van emoties en spannende wendingen.
  • Creativiteit stimuleren – Ontwikkel technieken om je creativiteit te voeden. Daarover gaat een andere blog. Een tipje van de sluier: Zorg dat je gezond leeft, geef je geest (denken, gevoel) regelmatig vrije tijd en voed jezelf met goede vriendschappen en goede boeken.
  • Discipline en tijdbeheer – Werk aan het consistent voltooien van schrijfprojecten. Schrijf als het kan elke dag. Zet tijd apart en als dat niet kan, schrijf dan in elk geval vijf minuten.
“Hoogslim” In dit spannende boek over hoogbegaafdheid en visuele beperking Hoogslim zie je toepassingen van de handvatten en gedachten uit deze blogs.

Wanneer ik een boek lees, vraag ik me wel eens af: welke vaardigheden zie ik hier? Kan ik dat ook? Wil ik daarin leren?

Vaardigheden kunnen groeien. Vraag je af: hoe zou ik dat kunnen oefenen? Kan ik er een boek over lezen en dan verder oefenen? Zijn er cursussen voor? Ken ik iemand van wie ik weer meer kan leren?

Er zijn vaardigheden die je alleen leert door te oefenen, of door ‘het leven.’ Andere vaardigheden (zoals discipline of tijdbeheer) kun je beginnen te leren via boeken of cursussen.

De kracht van inspiratie

Inspiratie en creativiteit zijn niet hetzelfde. Je kunt een creatieve oplossing bedenken voor een lastige situatie, creatief zijn in het bedenken van sterk verschillende hoofdpersonen enzovoort. Inspiratie wijst op het moment dat je opeens een (creatief) idee krijgt.

Inspiratie kan onverwacht komen, maar hoe zorg je ervoor dat je het vasthoudt? Zorg dat je altijd een notitieboekje bij de hand hebt, of gebruik je smartphone om ideeën te bewaren wanneer ze opkomen. Wordt je midden in de nacht wakker met een idee? Neem maar van mij aan dat je die de volgende morgen vergeten bent. Als het de moeite waard is, ga ik er even uit om het te noteren 🙂

Heb je een mooie aanvulling? Reageer hieronder op deze blog.

Kijk in onze webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe in de boeken de kracht van taal (vaardigheid) en creativiteit (persoonlijke eigenschap van de schrijver) gebruikt worden om onvergetelijke verhalen te creëren.

Geplaatst op Geef een reactie

Schrijven en schrijver

Serie schrijven en schrijver

Ben je zelf een schrijver, of wil je er eentje worden, dan is deze serie blogs misschien leuk voor je. Of je nu korte stukjes schrijft of dikke boeken, als schrijver zijn er veel uitdagingen maar ook veel prachtige momenten.

Serie schrijven en schrijver

De vrouw of man achter de schrijver

Deze serie is niet alleen maar technisch gebabbel over het schrijven van verhalen. Ik wil je een kijkje geven in het hoofd van een schrijver en vertellen over kleine of grote triomfen en over moeilijke momenten waarbij de ideeën wegblijven.

Schrijven is een vak, met vaardigheden die kunnen worden aangeleerd. Tegelijkertijd is het een kunst, waarbij je put uit je bron van creativiteit, eigen ervaringen en wat je gelezen hebt van anderen. Leer de schrijver kennen in het ambacht en het gevoel.

Een blog uit de serie Schrijven en schrijver (deze blog).

Zie de blogs die hierbij horen:

Enkele thema’s

In deze blogserie neem ik je mee op de schrijfreis. Het gaat bijvoorbeeld over het vinden van inspiratie en het ontwikkelen van essentiële schrijfvaardigheden. Ik deel ook de waarde van schrijfroutines en ‘rituelen’ die je creativiteit en productiviteit kunnen bevorderen.

We duiken in manieren om schrijversblok te overwinnen en je krijgt praktische tips voor het bewerken van je werk, zodat je het beste uit je verhaal kunt halen.

Omgebeurd In dit aangrijpende boek over trauma en misbruik Omgebeurd worden veel van de handvatten en gedachten uit de blogs toegepast.

Het is leuk om tijdens het lezen van een boek te letten op de achterliggende principes. Ik vraag me bijvoorbeeld vaak af: hoe lang heeft de schrijver nagedacht over deze mooie zin? Kwam die zomaar? Hoe komt het dat dit mij raakt? Wat kan ik daarvan leren?

Schrijven voor je beroep

Er komt een blog over de voor- en nadelen van traditioneel publiceren versus zelfpublicatie. Voor wie van schrijven een beroep wil maken, bekijken we manieren om inkomsten te genereren als schrijver. Verder verkennen we de kracht van storytelling en hoe goede verhalen een diepe impact kunnen hebben op lezers.

Een andere blog besteedt aandacht aan de mentale gezondheid van schrijvers en ik schrijf over hoe je een balans kunt vinden tussen passie en stress. Tot slot werpen we een blik op de toekomsttrends in schrijven, en hoe technologie en veranderende maatschappelijke rollen het schrijverschap zullen beïnvloeden. Daarover heb ik bijvoorbeeld al geschreven in de blog over De schrijver en AI.

Jou heb ik ook nodig

Ik hoop je hier vaak te zien. Heb je mooie aanvullingen? Reageer op deze blogs.

Kijk in onze webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe in de boeken de kracht van taal (vaardigheid) en inspiratie (persoonlijke eigenschap van de schrijver) gebruikt worden om onvergetelijke verhalen te creëren.

Geplaatst op Geef een reactie

Oximoron, tegenstelling met betekenis

Oxymoron tegenstrijdigheid Blog Steven Verhorst

Een oxymoron is een stijlfiguur waarbij twee tegenstrijdige begrippen worden gecombineerd om een nieuw, vaak verrassend en diepzinnig concept te creëren.

Oxymoron tegenstrijdigheid Blog Steven Verhorst

Een paar voorbeelden

Tegenstrijdig wordt nieuw en verrassend? Ja 🙂 Denk bijvoorbeeld aan termen zoals “levende dood” of “oorverdovende stilte”. Hoewel deze woorden in eerste instantie onlogisch lijken, versterken ze juist de betekenis door hun tegenstrijdige aard.

Voor wie het leuk vindt, hebben we tientallen leuke oxymorons op een rijtje gezet (zie onderaan deze blog). Om even een begrip te krijgen, zijn er hier alvast een paar.

  • Bitterzoet
  • Prachtige mislukking
  • Gewelddadige vrede
  • Schitterend donker
  • Oorverdovende stilte

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Nederlandse schrijvers gebruiken graag een oxymoron

Veel bekende Nederlandse schrijvers maken gebruik van oxymorons om hun verhalen levendiger en dieper te maken. Hier zijn enkele voorbeelden:

  • Harry Mulisch in “De Aanslag”: “Het was een verschrikkelijk mooie nacht.”
    Verschrikkelijk en mooi zijn tegenstellingen, maar Mulisch bereikt een speciaal effect.
  • Simon Vestdijk in “Terug tot Ina Damman”: “Zijn stem klonk als een zachte schreeuw.”
    Zacht en schreeuw hoort normaalgesproken niet bij elkaar, maar Vestdijk laat de lezer nadenken over deze stem.
  • Arthur Japin in “Een schitterend gebrek”: “Ze droeg een schitterend gebrek, dat haar juist mooier maakte.”
    Een gebrek is eigenlijk nooit schitterend, maar Japin gebruikt het in zijn tekst en zelfs in de titel van het boek.
  • Özcan Akyol in “Afslag 23”: “Zijn woorden waren een luide stilte in de drukte van de nacht.”
    Dit oxymoron benadrukt de kracht van woorden die ondanks hun zachtmoedigheid sterk kunnen resoneren.
  • Hanna Bervoets in “Leer me alles wat je weet”: “Haar schijnbare kalmte was een storm in de stilte van de kamer.”
    Dit gebruik van oxymoron laat zien hoe innerlijke emoties verborgen kunnen zijn onder een rustige buitenkant.
  • Cobi van Baars in “De onbedoelden”: “Het was een verschrikkelijk mooie herinnering die haar altijd bij zou blijven.”
    Baars is sterk in het benadrukken van de complexe emoties en situaties die de personages ervaren.

Deze auteurs gebruiken oxymorons om de complexiteit van menselijke emoties en situaties te benadrukken, waardoor hun werk rijker en boeiender wordt.

Omgebeurd In dit aangrijpende boek over trauma en misbruik Omgebeurd komen veel tegenstellingen voor, in allerlei vormen.

Het is leuk om, tijdens het lezen van boeken, te letten op het gebruik van oxymorons.

Oxymorons in het dagelijkse taalgebruik

Oxymorons zijn niet alleen beperkt tot literatuur. Ze worden vaak gebruikt in alledaagse gesprekken en schrijven om humor, ironie of diepgang toe te voegen. Denk aan zinnen zoals:

  • “Wat een georganiseerde chaos hier!”
  • “Hij was een slimme domkop.”
  • “Ze gaf me een ijzige glimlach.”

Door oxymorons te gebruiken, kunnen we nuances in onze communicatie aanbrengen die anders moeilijk te verwoorden zouden zijn.

De beloofde lijst van voorbeelden van een oxymoron

De ene is sterker dan de ander. Maar… er zijn mogelijkheden genoeg, want een oxymoron kan zelf ook worden samengesteld. Als het maar betekenis krijgt.

Alleen samen
Verschrikkelijk goed
Armzalige rijkdom
Bitterzoet
Vrolijke pessimist
Burgeroorlog
Duidelijk verkeerd begrepen
Opvallende afwezigheid
Coole passie
Noodlanding
Wrede vriendelijkheid
Duisternis zichtbaar
Oorverdovende stilte
Bedrieglijk eerlijk
Vrome atheïst
Dof gebrul
Welsprekende stilte
Gelijke kansen
Exacte schatting
Uitgestorven leven
Slechte gezondheid
Onmogelijke oplossing
Intense apathie
Vreugdevolle droefheid
Jumbo garnaal
Grotere helft
Loden ballon
Vloeibaar marmer
Levende doden
Levend einde
Levende offers
Losjes verzegeld
Luid gefluister
Loyale oppositie
Magisch realisme
Melancholische vrolijkheid
Militante pacifist
Klein wonder
Negatieve groei
Negatief inkomen
Oud nieuws
Eenmansband
Enige keuze
Openlijk bedrieglijk
Publiek geheim
Originele kopie
Aanmatigend bescheiden
Papieren tafelkleed
Vreedzame verovering
Slechte gezondheid
Best wel lelijk
Echt belachelijk
Willekeurige volgorde
Live opgenomen
Inwonende vreemdeling
Droevige glimlach
Sluwe domheid
Stille schreeuw
Kleine menigte
Zachte rots
Geluid van stilte
Statische stroom
Staalwol
Studentleraar
Zoet verdriet
Transparante nacht
Echte fictie
Onbevooroordeelde mening
Opwaartse val
Wijze dwaas
Werkvakantie
Virtuele realiteit
Gevorderde beginner
Vriendschappelijk vuur

Nieuwe combinaties maken

Oxymorons zijn krachtige en leuke middelen waarmee je tegenstrijdige begrippen kunt combineren. Zo kunnen we nieuwe, verrassende en diepzinnige concepten creëren. Of je nu een schrijver bent die zijn verhalen wil verrijken, of gewoon je dagelijkse taalgebruik wilt verlevendigen, het gebruik van oxymorons biedt een wereld van mogelijkheden.

Kijk in onze webshop voor inspirerende boeken en ontdek hoe in de boeken prachtige stijlfiguren van onze taal gebruikt worden om onvergetelijke verhalen te creëren.

Geplaatst op Geef een reactie

De kracht van ontkenning in de litotes

Litotes, kracht van ontkennen, ZijnBoek blog

In de wereld van taal schuilt kracht in ontkenning. Litotes benadrukt het tegenovergestelde door iets niet rechtstreeks te bevestigen. Lekker onduidelijk? Lees deze blog dan vooral even verder!

Litotes, kracht van ontkennen, ZijnBoek blog

Litotes is een retorische stijlfiguur

Litotes wordt beschouwd als een retorische stijlfiguur omdat het gebruikmaakt van ontkenning om betekenissen te versterken, waardoor communicatie effectiever wordt, vooral in retorische contexten zoals toespraken of literaire werken.

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Maar wat is het dan eigenlijk?

Litotes is een stijlfiguur waarbij iets wordt ontkend om het tegenovergestelde te benadrukken. In plaats van rechtstreeks te zeggen dat iets waar is, wordt het juist niet als onwaar beschreven. Dit leidt tot een vorm van understatement die de boodschap vaak krachtiger maakt dan directe bevestiging.

Omgebeurd Twee hoofdrolspelers zijn in Omgebeurd voortdurend op deze manier in gesprek, wat vaak leidt tot lachwekkende maar ook boeiende dialogen.

Een interessante dialoog bevat niet weinig litotes. Het is geen onbelangrijk onderdeel van een gesprek. Het is voor een schrijver niet onaantrekkelijk om er gebruik van te maken.

Let op: in bovenstaande stukje komen drie litotes voor. Dat is te veel en vaak vermoeiend voor de lezer.

Waarom schrijvers een litotes gebruiken

Schrijvers gebruiken litotes om verschillende redenen. Het worden ingezet om subtiliteit en nuance toe te voegen aan de taal van het boek. Het maakt dialogen interessant en daardoor (soms) pittiger. Door de kunst van ontkenning goed in te zetten, kunnen schrijvers complexe ideeën op een beknopte en suggestieve manier overbrengen. Het is bijzonder wanneer litotes gebruikt worden om ironie, humor of zelfs sarcasme te creëren. Hierdoor worden teksten levendiger en boeiender voor de lezer.

Een paar ontkennende voorbeelden

Er zijn mogelijkheden genoeg. Een litotes herken je al snel door ontkennende woorden, zoals het woord niet of bijvoorbeeld het woord geen.

“Niet slecht” in plaats van “goed”.
“Niet onaardig” om iets of iemand als aardig te beschrijven.
“Niet oninteressant” als je iets interessant vindt.
“Niet ongewoon” om iets als gebruikelijk te omschrijven.
“Niet onbelangrijk” om iets juist als belangrijk te benadrukken.

“Geen kleine prestatie” om iets indrukwekkend te noemen.
“Geen onbekende naam” om aan te geven dat best wel iemand bekend is.
“Geen onaanzienlijke opkomst” om een grote menigte te suggereren.
“Geen onbelangrijk onderwerp” om te benadrukken dat iets belangrijk is.
“Geen onbemind idee” om iets als geliefd te beschouwen.

Waar komt de litotes voor?

Litotes komt vaak voor in literaire werken, met name in romans, gedichten en essays waar nuance en subtiliteit erg belangrijk zijn. Ook in retorische teksten, politieke toespraken en satire wordt litotes regelmatig gebruikt om effectief te communiceren en op een speciale manier de aandacht van het publiek of de lezer te trekken.

Probeer zelf eens, bij het lezen van een tekst, te ontdekken of je er een litotes in kunt ontdekken. Dat is niet onaardig!

Geplaatst op Geef een reactie

De overdreven hyperbool

Grote Hyperbool Blog Steven – ZijnBoek

Hyperbool, een stijlfiguur zo groot als een olifant en zo krachtig als een orkaan, is een ware krachtpatser in de wereld van taal. Het gaat allemaal om overdrijven.

Grote Hyperbool  Blog Steven – ZijnBoek

Extra kracht

Hyperbool laat woorden uitstijgen boven de gewone grenzen, waardoor ze resoneren in de gedachten van de hoorders of lezers. Zo kan extra kracht worden ingezet, mits met wijsheid gebruikt.

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Een hyperbool is leuk, maar niet te vaak

In een verhaal kan hyperbool effectief zijn om bepaalde emoties te versterken, humor toe te voegen, of om bepaalde aspecten van een personage of situatie te benadrukken. Het kan een krachtig instrument zijn om de aandacht van de lezer te trekken en om bepaalde uitspraken en scènes levendiger te maken.

Echter, het is belangrijk om hyperbool met mate te gebruiken en altijd met het doel om de boodschap te versterken zonder afbreuk te doen aan de geloofwaardigheid van het verhaal. Overmatig gebruik van hyperbool kan de geloofwaardigheid van het verhaal aantasten en afleiden van de essentie.

Omgebeurd In de psychologische thriller Omgebeurd wordt van alles overdreven, maar altijd met het doel het verhaal goed te kunnen vertellen.

Het is dus belangrijk om hyperbool alleen te gebruiken wanneer het gepast is binnen de context van het verhaal en wanneer het de impact van de boodschap versterkt zonder overdreven te worden.

De kunst van het overdrijven

In een wereld waar ‘groot’ niet groot genoeg is en ‘snel’ nooit snel genoeg kan zijn, biedt hyperbool de mogelijkheid om de extremen van de menselijke verbeelding te verkennen. Overdrijven heeft dan tot doel om aandacht te trekken. Als iemand bijvoorbeeld onbeschaamd vraagt wat je maandsalaris is, kun je antwoorden met “rond de negen ton,” waardoor even verwarring ontstaat, maar daarna meteen duidelijk is dat je iets anders bedoelt, namelijk dat je het niet gaat vertellen.

Een paar grootse voorbeelden

Er zijn mogelijkheden genoeg. Hier zijn er een paar.

Ik heb een miljoen keer gezegd dat je dat niet moet doen.
Hij was zo hongerig dat hij een hele koe zou kunnen opeten.
Ze lachte zo hard dat de ramen trilden en de buren meelachten.
Hij is zo oud als Methusalem.
Hij had een rugzak vol met boeken zo zwaar als lood.
Ze huilde tranen zo groot als golfballen.
De lach van de baby vulde de kamer als een koor van engelen.
Hij sprong zo hoog als een kangaroo op steroïden.
Het duurde een eeuwigheid voordat de les voorbij was.
Ze had een glimlach van oor tot oor die de hele stad verlichtte.
Het was zo koud dat de vogels bevroren in de lucht.
Ze was zo moe dat ze een marathon kon slapen.
Hij had een stem als een donderende storm.
Ze had genoeg eten voor een leger, maar niemand om het mee te delen.

Omarmen

Het gebruiken van hyperbool verrijkt je verhaal. Omarm de kracht van hyperbool en laat je verhalen schitteren als nooit tevoren.

Geplaatst op Geef een reactie

Een zacht eufemisme

Eufemisme – Blog van Steven – zijnBoek

Eufemismen zijn als fluwelen handschoenen voor harde waarheden. Ze verzachten, verbloemen en verpakken de realiteit in vriendelijkere woorden.

Eufemisme – Blog van Steven – zijnBoek

Een zachte omweg in taal

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Schrijvers en taalliefhebbers kunnen deze stijlfiguur doeltreffend inzetten om complexe of gevoelige onderwerpen op een subtielere manier te benaderen. Met andere woorden: Met een eufemisme spreek je met zachte woorden over een pittig onderwerp.

In een wereld waar woorden krachtiger zijn dan zwaarden, bieden eufemismen een elegante ontsnappingsroute uit ongemakkelijke situaties. Ze helpen ons om te praten over moeilijke onderwerpen zonder onnodig ongemak te veroorzaken.

Een delicate balans

Een eufemisme kunnen we een delicaat evenwicht noemen tussen eerlijkheid en beleefdheid. Het laat ons toe om respectvol te blijven, zelfs wanneer we de waarheid een beetje verhullen. Denk maar aan “het loodje leggen” in plaats van “overlijden” of “een maatje meer hebben” in plaats van “dik zijn”.

Nog meer voorbeelden

Een paar voorbeelden geven een beter beeld.

“Een paar centjes verdienen” voor “arm zijn”
“Een beetje onhandig” in plaats van “klunzig”
“Een paar jaartjes ouder” voor “oud”
“Een beetje creatief boekhouden” in plaats van “fraude plegen”
“Niet helemaal waar” voor “liegen”
“Een kleine vergissing” in plaats van “fout”
“Een moment van bezinning” voor “straf”
“Niet helemaal alert zijn” in plaats van “dronken zijn”
“Een uitdaging” voor “probleem”
“Een levendig gesprek” voor “ruzien”
“Iets minder gezegend zijn met geluk” in plaats van “ongelukkig zijn”
“Een tweede jeugd beleven” voor “midlife crisis hebben”
“Een alternatieve levensstijl” in plaats van “anders zijn dan de norm”
“Een beetje in de war zijn” voor “verward zijn”
“Een strategische terugtrekking” in plaats van “vluchten”
“Een beetje eigenaardig” voor “vreemd zijn”
“Een beetje apart” in plaats van “raar”
“Een ongeplande omweg” in plaats van “verdwaald zijn”
“Een tijdelijke financiële uitdaging” voor “failliet gaan”

Niet alleen op papier

Uit de voorbeelden blijkt dat eufemismen eigenlijk vooral veel voorkomen in het dagelijks taalgebruik. Het is natuurlijk ook leuk en zinvol om ze te verwerken in geschreven verhalen.

Geplaatst op Geef een reactie

Het chiasme

Chiasme – Blog van Steven

Een chiasme is een taalkundige spiegelstructuur. Het is een zin die zichzelf een beetje herhaalt, maar dan andersom.

Chiasme Blog ZijnBoek

Het omkeren van zinsdelen

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Een chiasme komt in de dagelijkse taal vaker voor dan je denkt.

Kijk eens naar de uitdrukking: Dames en heren, jongens en meisjes.
Eerst wordt de vrouw genoemd, gevolgd door de man. Dan de man gevolgd door de vrouw. As je het zou tekenen zie je dat het spiegelt. Het wordt ook wel gezien als een kruislingse verbinding.

Het woord chiasme is afgeleid van het Griekse woord “chi.” Het gaat om de vorm van de Griekse letter X (chi). In een chiastische structuur vormen de herhaalde elementen vaak een kruispatroon, vergelijkbaar met de letter X.

Voorbeelden uit de geschiedenis

Er zijn een aantal bekende uitspraken van mensen uit de geschiedenis waarin een chiasme gebruikt is. Hier zijn een paar voorbeelden.

Vraag niet wat jouw land voor jou kan doen, vraag wat jij voor jouw land kunt doen.
John F. Kennedy

You forget what you want to remember, and you remember what you want to forget.
(Je vergeet wat je wilt onthouden, en je onthoudt wat je wilt vergeten.)
Charles Dickens

Mankind must put an end to war, or war will put an end to mankind.
(De mensheid moet een einde maken aan oorlog, of oorlog zal een einde maken aan de mensheid.)
John F. Kennedy

Niet alles wat telt, kan geteld worden, en niet alles wat geteld kan worden, telt.
Albert Einstein

En misschien zijn dezen ook bekend:
Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan.

en:
Je leeft niet om te eten, maar je eet om te leven.

Een chiasme is een krachtig middel om uitspraken extra aandacht te geven. Vaak is een uitspraak met een chiasme ook beter te onthouden.

A – B – B’ – A’

Een chiasme wordt vaak genoteerd als A – B – B’ – A’. Een voorbeeld:
Als het niet kan (A) zoals het moet (B), dan moet het maar (B’) zoals het kan (A).
A is verbonden aan A’ en B is verbonden aan B’. De kruislingse verbinding.

De spiegeling

Een chiasme is niet alleen een kruising, maar ook een spiegeling. Zo zou je bijvoorbeeld in de afbeelding van boven naar beneden kunnen kijken (lezen). Dan zie je lucht, boom, land, land, boom, lucht. Ook dit is een chiasme, die je zou kunnen noteren als A – B – C – C’ – B’ – A’.

Hier eindig ik mee, dit was genoeg, want het is voldoende, dus stop ik hier.

Geplaatst op Geef een reactie

Antithese als stijlfiguur

Antithese stijlfiguur – Blog van Steven

Tekst kan interessant worden door stijlfiguren te gebruiken. Bijvoorbeeld de antithese. Dit is het gebruik van tegenstellingen in zinsdelen of ideeën.

Antithese stijlfiguur

De antithese

Een blog uit de serie Stijlfiguren.

Een antithese ontstaat als je twee tegenovergestelde dingen samenzet om een contrast te laten zien. Het ontstaat wanneer je iets vergelijkt met iets heel anders, zodat opvalt hoe verschillend ze zijn. Stel dat je zegt ‘Ik hou van de zon, maar haat de regen,’ dan gebruik je een antithese.

Leuke voorbeelden van de antithese

De antithese kan gebruikt worden om iets lekker theatraal te zeggen (of door je personage te laten zeggen). Het kan ook worden ingezet als je een schril contrast wilt beschrijven.

Boek cover In de roman Hoogslim wordt veel contrast ingezet om het meeslepende verhaal op te bouwen.

Hier zijn een paar voorbeelden.

Het is vanzelfsprekend om te leven, maar moeilijk om echt te zijn.
Liefde is een droom, liefde is een nachtmerrie.
Je moet verliezen om te winnen.
De stilte was oorverdovend.
De weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen.
Groot in omvang, klein van geest.
Spreken is zilver, zwijgen is goud.
Leven zonder vrijheid is gevangenschap.
Hij was tegelijkertijd oud van lichaam en jong van geest.
Het leven is een reis van de wieg naar het graf.
Schoonheid zonder genade is de haak zonder aas.
Het was de beste van tijden, het was de slechtste van tijden.
Haast je langzaam.
Wijsheid begint in verwondering, maar eindigt in kennis.
De vrijheid van de een eindigt waar de vrijheid van de ander begint.
Liefde brengt ons dichter bij elkaar dan haat.
Soms moet je verliezen om te waarderen wat je hebt.
Een vreemde bekende.
Je hebt alles, maar je hebt niets.
Hij was luid in zijn stilte.
Het leven is een comedy voor wie denken en een tragedie voor wie voelen.

Soms is het onzin, andere keren zit er een diepe wijsheid in. Het hangt ervan af wat je wilt bereiken met je geschreven of gesproken tekst.

Zo creëer je extra aandacht, door een tegenstelling (antithese).
Veel plezier.

Geplaatst op Geef een reactie

Schrijver met teveel ideeën

Overvloed aan creativiteit

Voor sommige schrijvers lijkt inspiratie nooit op te drogen. Ze worden overspoeld door veel ideeën, personages en plots die roepen om aandacht.

Overvloed aan creativiteit

Creatieve tsunami

Creatieve overvloed kan een zegen zijn als ideeën, verhaallijnen, personages, plotwendingen en onverwachte situaties zich als het ware opdringen aan de schrijver, terwijl die bezig is met het opbouwen van een verhaal. Dit brengt echter ook een unieke uitdaging met zich mee. Hoe kan deze overvloed optimaal worden benut?

Het hebben van te veel ideeën is op zichzelf een reden tot vreugde. Het toont de rijkdom van iemands verbeelding en het vermogen om voortdurend nieuwe concepten te genereren. Dit proces is verkwikkend en houdt de geest actief en alert.

Maar teveel is teveel. Zomaar van alles wegstrepen lijkt misschien een oplossing, maar wat gaat er dan verloren? Wordt misschien het kind met het badwater weggegooid? Dit kan niet de bedoeling zijn. In deze blog reik ik wat tips aan om de overvloed richting te geven en prachtig te benutten.

Aan de slag met de ideeën

Misschien dat onderstaande tips bijdragen aan het in toom houden en optimaal benutten van alle overvloedige gedachten die bij het schrijven van een verhaal boven komen borrelen.

  1. Diversiteit
    Het hebben van meerdere ideeën tegelijk kan leiden tot een dilemma: welk idee moet als volgende worden aangepakt? De verleiding om van het ene idee naar het andere te springen kan leiden tot een reeks halfvoltooide projecten. Het is belangrijk om een zorgvuldige afweging te maken over waar je je aandacht op wilt richten.
  2. Focus en discipline
    Het omgaan met creatieve overvloed vereist focus en discipline. Kies bewust een idee om aan te werken en laat de rest tijdelijk op de achtergrond. Het betekent niet dat je de andere ideeën vergeet, maar eerder dat je je aandacht concentreert om iets daadwerkelijk te voltooien. Schrijf de rest even op.
  3. Notities
    Schrijvers met overvloedige ideeën moeten experts worden in het vastleggen van hun gedachten. Houd een notitieboekje bij de hand om flitsen van inspiratie vast te leggen. Dit helpt niet alleen om de ideeën te behouden, maar ook om ze op een later tijdstip opnieuw te evalueren.
  4.  Prioriteiten stellen
    Het is onmogelijk om al je ideeën tegelijkertijd aan te pakken. Het stellen van prioriteiten is essentieel. Bepaal welke ideeën het meest urgent of intrigerend zijn en focus je energie daarop. Dit helpt bij het vermijden van overweldiging en het bevorderen van vooruitgang.
  5.  Diepgaande verkenning
    In plaats van oppervlakkig over veel ideeën te schrijven, kan diepgaande verkenning van een beperkt aantal ideeën leiden tot meer uitgebreide en complexe verhalen. Dit kan lezers aanspreken die op zoek zijn naar diepgang en karakterontwikkeling.
  6.  Het overwinnen van blokkades
    Ironisch genoeg kan te veel keuze leiden tot schrijversblok. Het gewicht van talloze ideeën kan overweldigend zijn en het schrijfproces verlammen. Hier is het belangrijk om terug te gaan naar de kern van je passie en te herinneren waarom je begon met schrijven.
  7.  Samenwerking en delen
    Als je overvloedige ideeën hebt en het moeilijk vindt om te kiezen, overweeg dan samen te werken met anderen. Soms kunnen medeschrijvers of vrienden je helpen bij het selecteren van het beste idee om als volgende te verkennen.
  8.  De schoonheid van geduld
    Het ontwikkelen van een idee tot een volwaardig verhaal vergt tijd en toewijding. Het is belangrijk om geduldig te zijn en te begrijpen dat niet elk idee meteen tot een meesterwerk zal leiden. Het proces is net zo waardevol als het uiteindelijke resultaat.

Creatief slot

In plaats van een saaie samenvatting, wil ik een creatief resumé geven.

Voor een woordkunstenaar verzadigd van ideeën, rust het vinden van de juiste symbiose tussen overvloed en focus op de kronkelige wegen van essentie. Dit omvat een balletdans om de stroom van creativiteit te dirigeren en te smeden tot afgewerkte werken die deze wereld kunnen verrijken. Met een weloverwogen melange van ontdekkingen en volharding kunnen schrijvers de weelde van hun creatieve geest in toom houden en vertellingen creëren die hun unieke klanken laten weerklinken.

En nu in mijn eigen woorden: Keuzes maken, de rest even noteren en bewaren voor later en goed de tijd nemen. Dan moet het gaan lukken.

Geplaatst op Geef een reactie

Denken in beelden of in taal

Beelden en woorden – Blog van Steven

Wie visueel is ingesteld, denkt vooral in beelden. Ik denk meer in taal, woorden, zinnen. Denk ik. Wat zegt je denkstijl over jou als schrijver?

Hoe denk je eigenlijk?

Elke manier van denken heeft bepaalde eigenschappen. Vaak is je denken een combinatie van meerdere van onderstaande mogelijkheden, maar eentje overheerst meestal duidelijk. Het kan een goede oefening zijn, te onderzoeken hoe je denkt.

  • Wie denkt in beelden, verbindt zijn gedachten aan plaatjes of bewegend beeld.
  • Bij denken in woorden zijn er innerlijke gesprekken. De gedachten komen als woorden en zinnen.
  • Wie denkt in abstracte begrippen ziet als het waren ideeën, concepten of principes.
  • Mensen die denken in emoties, associëren hun gedachten met bepaalde gevoelens en met sfeer.
  • Er zijn mensen die denken in geluiden, de hele dag muziek of ritmes horen en zich afvragen hoe bepaalde stemmen of geluiden zouden klinken.

Taal en concepten

Als ik bovenstaande vraag moest beantwoorden – hoe denk je eigenlijk – zou ik mogelijk antwoorden dat ik denk in woorden en zinnen (taal dus) en een in concepten (complete begrippen en grote lijnen).

Toegegeven, als iemand mij een leuk verhaal vertelt, ‘zie ik het voor me’ en als ik zelf iets bedenk, zie ik ook ‘van alles,’ maar er komen vooral woorden en zinnen. Er is bij mij een sterke verbinding tussen mijn gedachten en de woorden die erbij horen om ze uit te drukken. Misschien dat ik daarom bloemrijk schrijf.

Dat heeft voordelen en nadelen. Ik kan communiceren in woorden en ideeën (de concepten) op een levendige en realistische manier overbrengen. Het opbouwen van een verhaal past ook bij mij, waarbij ik veel aandacht heb voor details. Visuele beschrijvingen zijn echter moeilijker voor mij.

Wat er nog te leren valt

Als je je eigen talenten en uitdagingen ontdekt hebt, kun je ook zien wat je nog wilt leren.

In mijn geval wil ik mij vaker situaties, personages en concepten visueel voorstellen en ze dan beschrijven. Ook wil ik blijven groeien in lateraal denken – beter bekend als ‘out-of-the-box’-denken – zodat ik steeds weer anders tegen problemen en situaties aankijk. Dat resulteert in nieuwe, verrassende benaderingen voor wat al bekend is.

Of ik mijn denkstijl (in woorden, als taal-mens) kan veranderen, moet nog blijken. Het is een uitdaging om ietwat om te buigen naar iets meer beeldend, emotioneel of abstract. Het is altijd goed om te blijven leren. En leuk!

Geplaatst op Geef een reactie

Schrijven in de nacht

Schrijven in de nacht – Blog van Steven

Je zult maar midden in de nacht wakker worden met een goed idee. Mijn ervaring is dat ik die de volgende ochtend vergeten ben.

Schrijven in de nacht

Slapen of uit bed stappen

Als ik lig te mijmeren en er vormen zich zinnen, er ontstaan zomaar mooie uitspraken of het verloop van een verhaal wordt plotseling zichtbaar voor mijn geestesoog, dan kan ik twee dingen doen. Hopen dat ik het morgen nog weet, of mijn bed uitstappen en het snel gaan opschrijven, in de hoop dat de helft of meer niet al verdwenen is voordat ik het kon intikken.

Dan ga ik geruisloos naar beneden – ik wil natuurlijk niemand wakker maken – en haal mijn laptop tevoorschijn. Soms typ ik op mijn tablet, net wat het eerst voor handen is. Mijn vingers vliegen over de toetsen en ik merk niet of ik het koud heb of juist warm, ik vergeet de tijd en blijf net zolang doorgaan tot ik weer leeg ben. Opeens houdt het op en merk ik – vaak tot mijn grote verbazing – dat er meer dan een uur voorbij is gegaan, dat ik het koud heb en nodig naar het toilet moet.

Verlichting

Even later lig ik in bed, tevreden dat de kostbare ideeën niet verloren zijn gegaan. Met een zucht van verlichting val ik dan meestal wel snel in slaap. Eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat het regelmatig voorkomt dat ik deze nachtelijke teksten nooit zal gebruiken. Maar goed, ze kwamen en ze werden vastgelegd. Eén nul voor mij.

Wankelen op de grens

Het is erger als ik niet met een idee wakker word, maar als ik zo ongeveer tijdens het in slaap vallen opeens een goede inval krijg. Het verhaal zakt dan traag maar onverbiddelijk  naar de bodem van mijn bewustzijn en wordt ongrijpbaar.

Mijn voetstappen maken diepe indrukken in de modderige grond naast de onrustige rivier. Ik sta stil. Langzaam beweeg ik zo dicht als ik durf naar het water en kijk. Een prachtig beeld doemt op, zomaar, als een cadeautje van mijn onderbewuste. Ademloos kijk ik hoe het loom deint in het water, van vorm verandert, zich dieper uitstrekt en mij uitnodigt mee te bewegen. Wanneer ik er behoedzaam een hand naar uitsteek, vervaagt het een beetje en geschrokken hou ik stil. Nog langzamer strek ik me uit, verlangend het vast te houden, maar hoe voorzichtig ik ook ben, het zakt weg om uiteindelijk voor altijd te verdwijnen richting de bodem en daar voorbij.

Was het waardevol?

Er gebeurt veel tussen waken en slapen en er gaat veel verloren in die momenten. Of er nou waardevolle plotlijnen of indrukwekkende uitspraken wegzonken of slechts irrelevante fantasieën, dat zal niemand ooit weten. Ik ook niet.

Gelukkig maar.

Geplaatst op Geef een reactie

Verhaallijnen in elkaar weven

Verhaallijnen weven

Verhaallijnen geven complexiteit en diepte aan een roman, zodat meerdere personages en plotlijnen verkend en zinvol verbonden worden.

Een verhaallijn, personages en een plot

Een verhaallijn in een roman bestaat uit een verhaal (hum, logisch) met daarin één of meer personages. Daarin gebeurt van alles en dat werkt toe naar een eind (bijvoorbeeld een climax). Dat heet een plotlijn.

Wanneer je in een roman meerdere verhaallijnen door elkaar weeft, kun je meerdere personages verkennen en uitwerken en met elkaar verbinden. Door de plotlijnen wordt alles op een zinvolle manier met elkaar verbonden.

Wat is ook alweer een plotlijn?

Een plotlijn – een onderdeel van een verhaallijn – bestaat uit acties en gebeurtenissen binnen een verhaal. Een plotlijn wordt gebruikt om de lezer als het ware aan de hand door het verhaal te leiden. Eenvoudige plotlijnen hebben een beginfase, een middenfase en een eindfase. Dit kan lineair (op volgorde) of met allerlei sprongen in de tijd. Een plotlijn kan bijvoorbeeld gaan over een wetenschapper die een doel nastreeft, een detective die een misdaad oplost of twee geliefden die obstakels overwinnen om samen te zijn.

En de verhaallijn?

Een verhaallijn omvat alle aspecten van een verhaal, zoals de plotlijn, de personages, setting, thema’s, enzovoort. Met andere woorden, een verhaallijn is de overkoepelende structuur die het verhaal vormgeeft en alle elementen samenbrengt.

Weer terug naar het verweven

Als je meerdere verhaallijnen (die overkoepelende structuren dus) door elkaar wilt weven tot een complete roman, krijg je meer complexiteit en diepte, wat erg aantrekkelijk kan zijn. Een schrijver dient creatief te schrijven, zodat de verhaallijnen op een zinvolle manier met elkaar verbonden worden. Hieronder hoop ik duidelijk te maken waarom het verweven van meerdere verhaallijnen in een roman een ware uitdaging is.

Personages
Elke verhaallijn heeft eigen personages. Die moeten uniek zijn (niet op elkaar lijken, dus) en met elkaar resoneren. Wanneer personages uit verschillende verhaallijnen elkaar tegenkomen, kun je interessante conflicten of onverwachte ontmoetingen creëren.

Thema
Elke verhaallijn heeft een eigen thema, maar meerdere verhaallijnen binnen een roman moeten allemaal verbonden zijn met elkaar door een gezamenlijk thema.

Timing
Timing is cruciaal bij het verweven van verhaallijnen. Je wilt dat de overgangen tussen de verhaallijnen vloeiend zijn. Zorg voor evenwicht tussen de aandacht die elke verhaallijn krijgt.

Structuur
Wanneer wissel je van verhaallijn? Bij een nieuw hoofdstuk? Dat heb ik vooral in Hoogslim gedaan. Of wissel je binnen een hoofdstuk verschillende verhaallijnen af? Soms is dat nodig, omdat er veel tegelijkertijd kan gebeuren, wat uiteindelijk bij elkaar komt. Dat is vooral zichtbaar in mijn trilogie, met in name Schijnvrede en Puntkomma.

In mijn boeken zitten altijd meerdere verhaallijnen. Ik hoop dat het verweven van verhaallijnen altijd een gelaagd en meeslepend verhaal heeft gecreëerd, waarin verschillende perspectieven en plotontwikkelingen naadloos samenkomen, zodat je als lezer wordt betrokken en geboeid.

Geplaatst op Geef een reactie

Bloemrijk schrijven of wollig

Bloemrijk of wollig – Blog van Steven

Iemand zei eens dat mijn boeken een bloemrijke schrijfstijl hebben. Ik heb ook wel eens gehoord dat ik wollig schrijf. Wat is het verschil?

Is wollig en bloemrijk hetzelfde?

Wollige tekst en bloemrijke tekst zijn twee termen die we gebruiken voor verschillende schrijfstijlen. Beiden hebben ze te maken met het gebruik van extra woorden om iets te beschrijven. Hier is een voorbeeldzin, die steeds uitgebreider geschreven wordt.

De man liep langs de straat.
De oude man liep langs de lange straat.
De oude man liep moeizaam langs de donkere, lange straat.
De grijze, oude man liep kreunend en moeizaam langs de donkere, lange en eenzame straat.
De grijze, oude man, die een half uur geleden zonder jas van huis was gegaan, liep kreunend en moeizaam in de stromende regen langs de donkere, lange en eenzame straat.

En zo kunnen we nog even doorgaan…

Wat is dan bloemrijk en wat is wollig? Hoewel er enige overlap kan zijn tussen de twee, zijn er ook enkele belangrijke verschillen.

Wollige schrijfstijl

Een wollige schrijfstijl zorgt voor tekst die overdreven complex, vaag of onduidelijk is. Het kan worden gekenmerkt door het gebruik van lange, ingewikkelde zinnen. Er kan ook teveel jargon of technisch taalgebruik zijn. Wollige tekst heeft vaak een gebrek aan duidelijke structuur. Dit alles kan het moeilijk maken voor lezers om de boodschap te begrijpen of de kernpunten van de tekst te identificeren. Het kan ook leiden tot verwarring en frustratie bij de lezers.

Kernwoorden bij wollige tekst zijn dus “te veel’, “onnodig ingewikkeld” en “weinig structuur.”

Bloemrijke schrijfstijl

Bloemrijke tekst daarentegen verwijst naar tekst die rijk is aan beeldend taalgebruik. Er wordt gebruik gemaakt van levendige beschrijvingen en poëtische elementen. Het heeft de neiging om een sterke visuele of sensorische impact te hebben op de lezers, oftewel het stimuleert wat de lezer als het ware ziet en voelt en hoort. Het kan hun verbeeldingskracht stimuleren.

Bloemrijke tekst maakt gebruik van metaforen, vergelijkingen, kleurrijke bijvoeglijk naamwoorden en andere literaire technieken. Zo worden levendige beelden opgeroepen en emoties opgewekt. Vaak is het doel van bloemrijke tekst om de lezer te betrekken en een diepere emotionele reactie te creëren.

Dus, het belangrijkste verschil tussen wollige tekst en bloemrijke tekst is het effect op de lezer. Wollige tekst is verwarrend en onduidelijk, terwijl bloemrijke tekst beeldend en prikkelend is.

Wollige bloemen?

Ik schrijf graag met veel mooie, beeldende woorden die gevoel opwekken. Of dat uiteindelijk verwarrend is (en dus wollig) of bijdraagt aan een dieper contact van de lezer met de personages (bloemrijk) mogen jullie beoordelen.

Reacties zijn welkom. Wie wat van mij gelezen heeft, mag er wat van zeggen 🙂

Geplaatst op Geef een reactie

Stiltes in een verhaal

Stiltes in een verhaal

In gesprekken komen stiltes voor. Die kunnen waardevol zijn. Hoe beschrijf je in een verhaal een stilte? Hoe breng je het gevoel over?

Stiltes in een verhaal

De functie van stilte in een gesprek

Er valt wel eens een stilte in een gesprek. Dit kan als ongemakkelijk ervaren worden. Soms is dat terecht, wanneer iemand bijvoorbeeld net iets naars heeft gezegd. Stilte kan echter ook positief zijn.

In stilte ontstaat ruimte om even na te denken over wat er net is gezegd. Stilte is ook een manier om aan te geven dat je goed luistert en kan de ander uitnodigen om verder te spreken. Stilte kan ruimte bieden voor het ervaren van emoties. Mensen kunnen in de stilte zoeken naar wat onder de oppervlakte nog leeft, zodat het gesprek verdiept wordt. Het creatieve denkproces wordt vaak ook bevorderd door stiltes. Het helpt de gedachten te ordenen en zo ontstaan zomaar originele, nieuwe perspectieven.

Hoe schrijf je een stilte in een verhaal?

In een verhaal kun je een stilte laten vallen met een paar lege regels. Maar dat vind ik niet mooi in een boek. Het zou net eens uitkomen onderaan een bladzijde. Je kunt ook met puntjes wat ruimte in het gesprek creëren… Naar mijn idee is echter niet altijd duidelijk wat je dan bedoelt en daarom is het wat minder efficiënt.

Je kunt een stilte ook benoemen, zoals: ‘Een zware stilte vulde de kamer.’ Je kunt als aanvulling ook de emoties benoemen die bij een stilte kunnen horen. ‘“Ik kan het niet geloven,” fluisterde ze, terwijl haar adem stokte. Er viel een lange stilte.

Voorwerpen, beweging en gevoel

Bij het beschrijven en benoemen van een stilte of pauze in het gesprek, kun je als je wilt ook een voorwerp gebruiken. ‘De klok tikte onverbiddelijk. De stilte hing als een dikke mist in de kamer. De stilte stond als een onverbiddelijke muur om hen heen. De stilte sloop als een schaduw tussen hen in.’ En nog een wollige: ‘De stilte was zo oorverdovend dat hun hartslagen als trommels in hun oren bonkten, als een echo van wat niet gezegd werd.’ Wollig is trouwens niet verkeerd. Misschien moeten we het bloemrijk noemen. Het kan heel mooi zijn. ‘De stilte werd een metgezel, een taal die ze begreep zonder woorden.’

Wanneer er tussen twee zinnen of twee personen een stilte valt, kun je in een verhaal die stilte ook vullen door een beweging. ‘Hij liep naar de keuken en kwam terug met een glas water. – Ze stond op, liep naar het raam en staarde naar buiten.

Behalve met beweging kun je ruimten in een gesprek ook vullen met een gevoel. ‘Ze fronste en het leek of de gedachte haar langzaam boos maakte. – Zodra ze zijn dreigement hoorde, voelde ze langzaam het bonken van haar hart toenemen en angst nam bezit van haar.

Stilte in mijn boeken

In mijn eigen verhalen laat ik graag de stiltes spreken. Stiltes weven gedachten en emoties in elkaar. Er gebeurt ondertussen van alles in de ruimtes tussen de woorden, zodat de lezer als het ware ook de achtergronden ziet.

Met elke zorgvuldig geplaatste stilte in mijn romans geef ik de lezer de ruimte om te ademen, te voelen en te verbinden; meevoelen en verbinden met de personages.

Geplaatst op Geef een reactie

De merel in mijn romans

De merel in mijn romans – Blog van Steven

In mijn verhalen komt regelmatig een merel voor. Wat maakt de merel zo bijzonder en wat is zijn bijdrage voor mijn boeken?

Een vroege vogel

Mijn afstudeeropdracht heb ik in boekvorm uitgegeven. Er staat een merel voorop. Voorin, op een eigen en verder lege pagina, staat in goudkleurige letters dit gedichtje:

merel

je zingt al
voor het morgenrood
ik voel het niet mijn uitzicht dood
en toch bij wie het duister tart
belooft je lied een nieuwe start

Het boekje is een onderzoek over verlies en rouw en heet: ‘Zorg voor wie langer rouwt.’ De merel zingt hier over een kwetsbaar, nieuw begin na een donkere nacht.

De merel blijft terugkomen

In het tweede hoofdstuk van mijn eerste roman (Opgenomen) wacht een oude vrouw in haar pijn op verlichting, waarvan ze weet dat die niet gaat komen. Wanneer haar verlossing onverwacht toch komt, klinkt in de tuin het gezang van een merel.

In de roman Hoogslim schrijft een hoogbegaafd meisje van zeven, Elsie genaamd, een verhaal over twee robotvogeltjes. Ze vertelt op zeer overtuigende wijze aan haar ouders waarom het merels moeten zijn.

Vogelzang

Zingt de merel mooier dan de nachtegaal? De zang van de merel is rijk en gevarieerd, terwijl de nachtegaal een complexe en emotionele zang heeft. Het is persoonlijk wat je mooier vindt. Ik geef de voorkeur aan de merel, die vroeg in de morgen een plekje opzoekt, hoog in een boom of bovenop een huis, om daar het allereerste ochtendlicht te zien gloren, zelfs voordat wij het opmerken.

En dan gaat hij zingen! Daar word ik nou blij van. Daarom zal er regelmatig een merel opduiken in mijn verhalen.

Geplaatst op Geef een reactie

Beweging van personages

Personages, de bouwstenen van boeiende romans

Een personage of hoofdpersoon blijft in de loop van een verhaal meestal niet dezelfde. De omstandigheden en gebeurtenissen doen iets met hem of haar.

Groei is boeiend

Personages in een roman zijn vooral boeiend omdat ze zich ontwikkelen. Zijn of haar contacten met anderen zorgen voor nieuwe inzichten. Door omstandigheden kun je zomaar van gedachten veranderen, zachter worden of je juist verharden. Dat is tenminste in mijn leven wel eens het geval en daarom ook in mijn boeken.

Je ziet het voor je ogen

Het kan nog veel gekker. Een (hoofd)persoon kan ook veranderen van depressief naar optimistisch, van angstig naar moedig, of van woedend naar vergevingsgezind. Het mooie is als je deze verandering als lezer meemaakt. Ik probeer je mee te nemen in het proces zodat je het voor je ogen ziet gebeuren. Het kan echter ook een onverwachte verandering zijn vanwege een heftige gebeurtenis. Je ziet dan niet aankomen wat dit voor effect heeft op die persoon.

Het is de luxe van de schrijver om te kiezen hoe de personages zich bewegen. Daarbij probeer ik het zo te doen dat niet alleen ikzelf ervan geniet. Mijn boeken moeten jullie natuurlijk ook interesseren.

Geplaatst op Geef een reactie

Schrijven

Schrijven van verhalen, van blog tot roman – Blog van Steven

Soms is schrijven hard werken. Je moet nadenken over een verhaallijn die niet uit de verf wil komen, of over personages die saai of juist overdreven zijn. Maar soms is schrijven net een soort vakantie.

Poëzie in de vakantie

Schrijven is soms net als vakantie
Opeens ben je eraan toe
Opeens weet je waar je heen wilt
Rusteloos ben je totdat
Eindelijk het verhaal tot rust komt op papier

Borrelende ideeën

Dit stukje poëzie kwam zomaar in me op tijdens een korte vakantie. Het is hoe het soms bij mij werkt. Een verhaal wil niet vlotten, ik vind het zelf reuze eentonig worden, of ik ben het overzicht kwijt. En dan, vaak onverwacht, is er een moment dat ik eraan toe ben. Er borrelt van alles op – ik zou echt niet weten of dat nou alleen in mijn brein is, of in mijn gevoel, of allebei – en dat moet eruit. Er komen notities, chaotisch en veel. En dan komt het moment dat ik me moet terugtrekken en moet schrijven.

Schrijven, schrijven en nog eens schrijven. Zo worden zomaar ineens vijf of tien hoofdstukken geboren. En dan voel ik me zomaar de ’trotse vader.’

Bewaren of weggooien

Meestal lees ik de nieuwe hoofdstukken thuis voor. Enthousiasme alom.
De meeste teksten veranderen echter nog wel een keer. Soms onherkenbaar. Andere stukjes verdwijnen geruisloos voor altijd in het digitale niets.

Maar, ik heb geschreven en uiteindelijk is er een resultaat dat ik goed genoeg vind om naar de drukker te sturen. Het moet maar. Perfect wordt het toch nooit.