Zie ook de blog over ervaringen van een schrijver.
Stem van verteller en personage
Stem maakt een verhaal hoorbaar in je hoofd. Of het nu de verteller is of een personage: een herkenbare stem maakt een verhaal geloofwaardig en brengt leven.
De toon van de verteller
De verteller heeft altijd een stem, zelfs als het een ‘onzichtbare’ is. Is die beschouwend, droog, poëtisch, nuchter of ironisch? De toon van een stem bepaalt hoe het verhaal binnenkomt. ‘Hij stierf zoals hij leefde: zonder ophef,’ klinkt anders dan: ‘Zijn hart gaf op, stilletjes, als een horloge dat niemand meer bij de tijd hield.’ Kies een toon die past bij het genre, het verhaal en het perspectief. In een jeugdroman mag het lichtvoetig zijn, in een psychologische roman juist verstild. De stem van de verteller is het kanaal waardoor alles stroomt, dus die moet helder zijn.
Verschillende stemmen in dialoog
Geen twee mensen praten precies hetzelfde. Dialoog krijgt kracht wanneer personages hun eigen stem hebben: woordkeus, ritme, zinsbouw. De één gebruikt spreektaal, de ander jargon. De één is kortaf, de ander breedsprakig. Let op herhaling, stopwoorden, tempoverschillen. Door subtiele variatie maak je de stemmen geloofwaardig en herkenbaar zonder telkens ‘zei hij’ te hoeven gebruiken. Bijvoorbeeld: ‘Nou, dat zeg ik dus net,’ klinkt anders dan: ‘Dat bedoel ik dus precies.’ Dialoog wordt levendig als je de verschillen hoort in de stemmen.
Iemand zei een keer over mijn romans: elke keer als iemand anders gaat spreken, is er een andere sfeer. Stemmen creëren een eigen sfeer.
Stem als stijlmiddel
Soms is de stem zélf het stijlmiddel. Denk aan een roman waarin een kind vertelt, met een naïeve, ongefilterde toon. Of een verhaal waarin de verteller cynisch, betweterig of juist ontwapenend is. Die stem kleurt het hele verhaal. Je hoeft dan minder uit te leggen, want de toon zegt al veel. Ook in korte verhalen of columns is stem essentieel: de keuze voor wie vertelt en hóe die het vertelt, maakt alles anders. Stem is daarmee niet alleen vorm, maar ook inhoud, want hoe iets klinkt, bepaalt wat het betekent.
Stem is meer dan geluid: het is karakter, ritme en geloofwaardigheid in taal. Wie stem durft te laten klinken, laat zijn verhaal leven.
Kijk hier voor het overzicht van alle artikelen.