Zie ook de blog over ervaringen van een schrijver.
Herhaling met een speciaal doel
Herhaling kan iets verankeren in het hoofd van de lezer. Een woord, een gebaar, een gedachte die telkens opnieuw terugkomt. Het werkt alleen als het echt functioneel is.
Bewust herhalen voor ritme
Herhaling in zinnen kan een stijlmiddel zijn dat ritme geeft en nadruk legt. Denk aan: ‘Ze wachtte. Ze wachtte tot het licht veranderde. Ze wachtte tot haar hart het losliet.’ Door herhaling van structuur of woorden ontstaat een soort ademhaling in de tekst, langzaam en indringend. Maar het moet bewust en spaarzaam gebeuren. Als een woord of formulering onbedoeld te vaak terugkomt, valt het op en verstoort het de leeservaring. Functionele herhaling stuurt de lezer, niet de aandacht van hem af.
Motieven die terugkomen
Herhaling leeft ook op thematisch niveau. Een motief – zoals vuur, water, een bepaald voorwerp of een zin – kan door een verhaal als rode draad terugkeren en zo bijzondere betekenis krijgen. In eerste instantie lijkt het misschien toeval, maar door herhaling krijgt het gewicht. Een personage dat telkens terugkeert naar dezelfde plek, of een regel die steeds in een andere context klinkt: zulke elementen verbinden losse delen van het verhaal samen tot een geheel. Motieven worden geheugensteuntjes, spiegels, vragen en soms antwoorden.
Variëren in herhaling
Herhaling hoeft niet identiek te zijn om te werken. Sterker nog, juist kleine variaties maken herhaling interessant. Denk aan een zin die drie keer terugkomt, maar telkens net iets verandert. Of een terugkerend gebaar waarvan de betekenis gaandeweg verschuift. Zo bouw je gelaagdheid op, zonder de lezer het gevoel te geven dat je in herhaling valt. Variatie geeft ritme zonder eentonigheid en laat groei of verandering zien. Herhaling is niet statisch, maar dynamisch, als een echo die bij elke terugkomst iets anders vertelt.
Herhaling maakt verhalen herkenbaar, ritmisch en betekenisvol, mits het met aandacht gebeurt. Wat terugkeert, moet steeds iets nieuws oproepen.
Kijk hier voor het overzicht van alle artikelen.