Zie ook de blog over ervaringen van een schrijver.
Verwachtingen bij de lezer
Elk verhaal roept verwachtingen op. Soms bevestig je die, soms laat je ze bewust onvervuld. Wat telt, is dat je ze bewust aanstuurt en niet toevallig laat ontstaan.
Foreshadowing: subtiele hints
Foreshadowing is het geven van kleine, vaak onopvallende aanwijzingen die vooruitwijzen naar wat komen gaat. Het kan iets zijn in de omgeving, zoals een voorwerp dat later een rol speelt, of in een zin: ‘Ze wist toen nog niet dat het hun laatste gesprek zou zijn.’ Met zulke hints bouw je spanning en verwachting op in je verhaal. Ze maken de lezer alert, nieuwsgierig, soms zelfs onrustig. Maar het werkt alleen als het subtiel blijft. Te veel en het wordt voorspelbaar, te weinig en het valt dood. De kunst is om net genoeg te geven om spanning op te wekken, zonder het antwoord al te verraden.
Spelen met cliché en verrassing
Lezers herkennen patronen. Ze verwachten een romantisch moment na een ruzie, een dader die te veel weet, of een eind goed al goed. Door met zulke verwachtingspatronen te spelen, kun je verrassen, of juist bevestigen met kracht. Een cliché hoeft geen zwakte te zijn als het bewust wordt gebruikt. Maar soms werkt het beter om het patroon te doorbreken: net als de lezer denkt dat ze elkaar begrijpen, loopt één van de twee weg. Dat onverwachte moment beklijft. Niet alles hoeft schokkend te zijn, maar een subtiele verschuiving van verwachting kan je scène net diepte geven.
Een einde dat klopt of juist schuurt
Het einde van een verhaal is de plek waar verwachting en vervulling samenkomen. Soms is het bevredigend omdat het precies klopt. De lezer voelde dit aankomen en het voelt verdiend. Soms is het juist goed omdat het schuurt: het was onverwacht, maar past tóch bij de ondertoon van het verhaal. Een open einde kan frustreren, maar ook uitnodigen tot reflectie (of tot het lezen van een vervolg, zoals in mijn serie over de Eindtijd). Belangrijk is dat het einde niet willekeurig voelt. Of het nu klopt of wringt, het moet voortkomen uit wat eraan voorafging. Een (goed) einde is niet wat de lezer wilde, maar wat het verhaal nodig had.
Verwachting is het onzichtbare samenspel tussen schrijver en lezer. Wie het bewust inzet, laat extra betekenis en spanning ontstaan.
Kijk hier voor het overzicht van alle artikelen.